شنبه 85/5/28 ساعت 9:8 صبح

شبکه های استانی مخاطبان جهانی

درج مقاله در ماهنامه آینه و مجله پیام مدیران شماره 53 (صفحه39-37)- کلیک فرمایید

 پیشگفتار :

اکنون که پیشرفت های فنی پدید آمده در فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی ، امکان ارسال محتوای پیامهای استانی را به دور دست فراهم آورده و در سند چشم انداز افق ده ساله رسانه نیز به " جایگاه الهام بخش و اثرگذار بر تحولات منطقه و جهان اسلام در ترازی برتر از سایر رقبا" و همچنین "آرایش رسانه ای جامع ، نافذ و موثر در عرصه استانی" استناد شده است . روی سخن این نوشتار با مدیران استراتژیک سازمان و همچنین مدیران مراکز ، اعضاء شورای طرح و برنامه و عوامل برنامه ساز مراکز استانها است .

*************

شبکه خلیج فارس بعنوان نهمین شبکه استانی با قابلیت پخش ماهواره ای نیز آغاز بکار گردید . تا کنون مراکز آذربایجان غربی ، اصفهان، خراسان رضوی ، خوزستان ، مازندران ، فارس ، کرمان و یزد از جمله شبکه های استانی بودند که از طریق ماهواره در دسترس جهانی قرار داشتند . این شبکه ها برروی ماهواره اینتل ست (intelsat 902 at 62"E)  قابل دریافت برای مخاطبان جهانی می باشند . به نقل از معاون محترم امور مجلس و استانها نیز قرار است با توجه به برنامه ریزیهای سازمان ، تا 2 سال آینده ، کلیه شبکه های استانی از طریق ماهواره نیز در دسترس جهانی قرار گیرند .

شبکه های استانی قرار گرفته بر روی ماهواره

بالا بودن هزینه های ساخت ، در مدار قرار دادن ایستگاه کنترل مرکزی و نگهداشتن ماهواره در مدار ، هم اکنون سازمان را ملزم به اجاره فضای ترانسپوندرها برای ارتباطات ماهواره نموده و برنامه های شبکه های جام جم 1 و 2 و 3 ، شبکه برون مرزی سحر ، شبکه خبر و 9 شبکه استانی سیما از طریق ماهواره به قاره اروپا ، آمریکا و آسیا ارسال می گردد .

توجیهات فنی و اقتصادی بمنظور uplink شبکه های استانی  ،  صدا و سیما را ملزم به ادامه این طریق نموده و به دلیل هزینه های بالای سیگنال رسانی در سطح کشور ، گزینه انتخاب پخش ماهواره ای برنامه های مراکز  ،  سهل ترین و کم هزینه ترین گزینه ممکن می باشد.

 از این رهگذر فرصت های بسیاری برای مراکز استانها فراهم شده است . برخی از این فرصت ها ذیقیمت است . فرصت جذب سرمایه گذاری در استانها، افزایش سهم صادرات ، انتقال خرده فرهنگ منطقه ای در راستای فرهنگ ملی ، افزایش پویایی بواسطه ایجاد فضای رقابت رسانه ای ، گسترش بازار صنایع کوچک ، صنایع دستی ، توریسم و دهها فرصت ارزشمند که جای بحث و بررسی کارشناسی آن به شوراهای طرح و برنامه مراکز واگذار می شود .

صرف نظر از رویکرد سخت افزاری پخش برنامه های شبکه های استانی از طریق ماهواره ، عنایت به جنبه حساس و نرم افزاری این حرکت ، با اتخاذ موضع ، ضرورت عاجل و اهمیت استراتژیک پیدا می کند.

 کم آگاهی در مورد این فرایند پیچیده و یا موضعگیری های ساده انگارانه در برابر ابعاد گوناگون این حرکت ،جبران ناپذیر است .

از یک منظر پخش برنامه های شبکه های استانی سیمای مراکز بر ماهواره ، بر تعامل آگاهانه و فعال با پدیده جهانی شدن تاکید دارد و نیل یه این مقصود ، عزم بر حراست از هویت فرهنگی ، استقلال سیاسی و توسعه اقتصاد ملی امری ضروری است . اما از آنجا که امور فرهنگی در مقایسه با پدیده های اقتصادی و سیاسی ، کمتر ملموس و آشکارند ، این آسیبها وجود دارد :

1-     مدیران کمتر به اهمیت آن توجه نمایند .

2-     تصمیم گیرندگان ، حساسیت کمتری در برابر عواقب و  خطرات احتمالی این روند فرهنگی نشان دهند .

در شرایط جاری که مراکز نیز متولی امور فرهنگی هستند ، آنچه حائز اهمیت است ، درک کامل قابلیت ها و شرایط عینی استان و همچنین جهان پیش روی و تلاش برای ایجاد مطلوب ترین ترکیب از مزایا و مضرات جبری و محتمل است . به عبارتی دیگر مدیران مراکز به خصوص شورای طرح و برنامه در مراکز  می بایست برای افزایش مزایای مورد انتظار و کاستن مخاطرات ناشی از شکل و محتوای برنامه های خود برای مخاطبان جهانی آگاهی کامل داشته و بر این اساس سیاستگذاری ارتباطی و رسانه ای خود را سامان دهند .

برای حضور موثر در بازار پر رقابت مدیریت پیام ، قبل از هر چیز باید تعریفی درست مبتنی بر خصایص ذاتی تلویزیون ماهواره ای و بایدها و نبایدهای رسانه ملی برای شبکه های استانی سیما ( قابل دریافت از ماهواره ) صورت گیرد .

بسیار روشن است سیاستهای تولیدو پخش برنامه در شبکه های برون مرزی ، جام جم 1 و 2 و 3 در راستای مخاطبان جهانی ( ورای مخاطبان داخلی) است . از این رو پخش برنامه های استانی بر روی ماهواره دچار سیاست دو گانه ای خواهد بود.

شبکه های برون مرزی پیش گفته ( به جهت پخش برای مخاطبان جهانی ) محدودیت های مد نظر رسانه داخلی را ندارند . و حال آنکه شبکه های استانی(وحتی شبکه خبر) با مختصات مخاطبان داخلی برنامه پخش می نمایند . سیاست تولید و پخش شبکه های داخلی با سیاست تولید پخش شبکه های برون مرزی به جهت دوگونه بودن مخاطب ( مخاطب استانی ، محلی یا ملی با مخاطب جهانی ) تفاوت دارد . بنا بر این، با یک سیاست واحد نمی توان به پخش دو منظوره برنامه از شبکه های استانی برای مخاطبان محلی و جهانی دست زد .

 معاونتهای ستادی سازمان نیز دستورالعملی و ضابطه ای برای مراکز استانها ارسال ننموده و از سوی دیگر 9 مرکز برشمرده شده استانی که از طریق ماهواره برنامه پخش می کنند، نیز همان شیوه و روش تولید و پخش قبل از دریافت از ماهواره را عیناً برای پس از دریافت از ماهواره بکار می گیرند .

برای تبیین موضوع ، پاسخ به سوالات ذیل حائز اهمیت است :

1-     ویژگی مخاطبان جهانی چیست ! ؟

2-     تفاوت مخاطبان جهانی با مخاطبان استانی در چیست؟  

3-     آیا می توان برای دو گونه از مخاطبان ( مخاطبان استانی با مخاطبان جهانی ) برنامه واحد پخش کرد؟

4-     استاندارد تولید برنامه ویژه مخاطبان جهانی با استاندارد تولید برنامه ویژه مخاطبان استانی یکی است ؟

5-     عوامل تولید برنامه بخصوص تهیه کنندگان ، کارگردانان ، تصویربرداران ، بازیگران و نهایتاً مراکز استانها برای تولید برنامه در سطح مقیاس مخاطب جهانی تا چه حد آگاهی دارند ؟

6-     هر صدا و تصویری که در شبکه های استانی ( بعضاً لازم است ) پخش شود را می توان درسطح جهانی پخش نمود ؟

صدا و تصاویری که برای مخاطبان استانی ، ملی و حتی فارسی زبانان خارج از کشور ،قابل پذیرش است، می تواند برای مخاطبان جهانی قابل پذیرش نباشد و حتی منجر به سوء برداشت گردد.         آن هنگام که تصاویر تلویزیون و صدای رادیو از طریق ماهواره پخش می گردد ، به واقع می بایست دارای زبان جهانی باشد که برای مبادله جهانی بکار رود . قواعد این زبان ، با هر سبک ، محتوا ، و در هر فرهنگ و جامعه ای که آن را به کار می برد باید جهانی باشد . در غیر این صورت پیام آن مهجور ، منزوی و نتیجه معکوس بدنبال دارد .

پر واضح است ،پخش برنامه ها بر روی ماهواره الزامات خود را بدنبال خواهد داشت . عناصر اصلی تشکیل دهنده برنامه های تلویزیونی ( صدا ، کلام ، موسیقی ، تصویر ، نوشته و حرکت ) بدلیل محدودیت های استفاده برای مخاطبان استانی با مخاطبان جهانی دچار یک پارادوکس است .

منطق عدم پخش برنامه های جام جم 1 و 2 و 3  برای داخل کشور عیناً برای پخش برنامه های شبکه های استانی برروی ماهواره منطبق است . بطور مثال پخش برنامه های بررسی معضلات اجتماعی فرهنگی استان که برای مخاطبان استانی، تهیه و پخش می شود را نمی توان عیناً در ماهواره پخش نمود .

شاید پرسیده شود چرا از دو گونه مخاطب استانی و جهانی یاد می شود و حال آنکه هر مخاطب استانی یا ملی بخشی از مخاطبان جهانی هستند . واضح است که سیاستهای فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی در سایه رسالت رسانه ملی و داخلی هر کشوری مابین این دو گونه مخاطب مرز قائل می شوند و همین علت نیز قانون ممنوعیت استفاده از گیرنده های ماهواره ای در کشور ما و به تعبیر دقیق تر ( مصونیت )وجود دارد و باز به همین علت است که بنابه مصالح ،پخش شبکه های جام جم نیز برای مخاطبان داخلی صورت نمی گیرد .

حال که سازمان بنا به نیاز بنا دارد کلیه شبکه های استانی را از طریق ماهواره در دسترس جهانی قرار دهند ، لازم است :

1-     تدوین راهبرد جامع تولیدات رادیویی و تلویزیونی مراکز استانها با نگاه به مخاطب جهانی

2-     شناسایی نقاط اثر گذار و اثرپذیر فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی استانها

3-     آگاهی سازی مجموعه مراکز و برنامه سازان به ظرفیت ها ، الزامات و ... تولید و پخش برنامه برای مخاطبان جهانی

4-     تجهیز و تقویت نیازهای فنی

5-     باز تعریف شرح وظایف

را در دستور کار قرار دهد .

          همچنین تولیدات فاخر برای پخش دو منظوره نیازمند حمایت مسئولان از شبکه های استانی دارد. دیر زمانی است که تفاوت در نرخها بین شبکه های تهران و استانها صورت می گیرد و به نظر می رسد این امر نیاز به تجدید نظر اساسی دارد .

         مدیران مراکز و اعضاء شورای طرح و برنامه نیک می دانند که برای مخاطب جهانی ، خاصه فارسی زبانان و هموطنان خارج از کشور، این حس بسیار پرهیجان است که یکی از بینندگان بی شمار شبکه های استانی باشند ، خبری منطقه ای را ببیند ، از موضوع منطقه ای آگاه باشد ، صحنه ها و تصاویر منطقه ای را مشاهده نماید . اما مخاطبان شبکه های استانی در سطح استان چنین حسی را دست کم به این گستردگی تجربه نمی کنند .

          اگر تاکنون شبکه های استانی سیما ، وقت پخش برنامه های خود را میان زمانهای کم مخاطب ، زمان میانه و پیک مخاطب ، تقسیم نموده اند ، لازم است مورد بازنگری قرار دهند . چرا که در هر لحظه مخاطب جهانی به شبکه های آنان مراجعه می نمایند .

          همچنین بنا به فرصت پیش آمده در شبکه های استانی، لازم است :

برنامه های ترویج فضیلت های اخلاقی ، اجتماعی ، دینی ، تقویت فرهنگ بومی و آداب و رسوم پسندیده ایرانی ، جلب سرمایه گذاری خارجی ، افزایش توریسم ، بازاریابی صنایع دستی و اقلام صنعتی ، کشاورزی و  دهها ظرفیت و استعدادهای نهفته منطقه ای تقویت گردد و تا حد امکان از پرداخت مستقیم به معضلات موجود استانی اجتناب نمایند .

          این کافی نیست که شبکه های استانی با تکیه بر مهارت و تجربه های اندوخته ، خواست ، سلیقه و علاقه مخاطبان نادیده در قاره های دیگر را با حدس و گمان تامین کنند .(پیشنهاد پست الکترونیکی با دامنه irib.ir  ونهyahoo و...!)

          به نظر نگارنده ، مادامی که برای جنبه حساس و نرم افزاری این حرکت استراتژی در کار نباشد ، تبعات پخش برنامه های شبکه های استانی بر ماهواره علی رغم کاهش هزینه های سرسام آور سخت افزاری آن ، بیش از مزایای آن است !

                   منابع:

دراکر-پیتر اف" مدیریت آینده" انتشارات رسا 1378

دارابی -علی" مصاحبه با واحد خبر،16/3/1385

"گزیده افق رسانه"- مرکز طرح و برنامه ریزی

رسانه